MAY DAY, HNATHAWKTUTE NI
Thuhma :
Tahrik ni khat, Tomir Thla ( May Ni 1) hi khawvel hmun hrang hrang ah International Workers' Day emaw Labour Day emaw May Day ti a hman thin a ni. Kumtin he ni a lo thlen hian kuthnathawktute chanvo atana beihna atan hmun hrang hrang ah hman a ni thin.
A tobul:
Khawl thil hmanga thil dehchhuahna in hmun laimum a rawn chan chhoh tak zel a, industrialization in min luhchhuah tak ah chuan khawvel hmun hrang hrang a kuthnathawktute chu a chhawrtu te chuan nasa takin an sawrfu a, an mamawhna avang chuan an pu te bawihah tangin rei tak tak thawkin hlawh tlem tak tak an hlawh a, invenhimna leh hnathawhna hmun leh thawh dan hrisel pawh an nei hlei thei lo a ni. Chutiang taka an dinhmun thalo lak taka chu dinhmun tha zawk chang turin an bei thin a. Kum zabi 19 tawp lam ah phei chuan kuthnathawktute chu intelkhawmin chanvo tha zawk nei turin an bei thin a ni.
May ni 4,1886 a lo herchhuah chuan kuthnathawk, an dinhmun avanga lungawilohna lantirtu, Haymarket Square, Chicago a pungkhawm te leh police te inkarah chuan boruak duhawmlo a lo thleng a, mi engemawzat thiin mi engemawzatin hliam an tuar bawk a. Hei hi Haymarket Affair emaw Haymarket Massacre ti a hriat zui a ni ta a ni. 1889 khan Marxist International Socialist Congress chuan he thil thleng nghawng zel ah hian darkar 8 chauh ni khata hnathawk tur a nawrna atan khawvel hmun hrang hrang a chet lakna turin resolution a puang a. May ni 1 chu a ni atan thlangin 1890 atangin hman tan a ni ta a ni.India ram ah chuan 1923 ah Labour Kisan Party in an hmang tan a ni.
Kuthnathawktute saltanna chu :
Finthuril lam a mi ropui chungchuang leh ziaktu ropui ni bawk Karl Marx a thurolum zing a hmun lailum changtu chu khatih hun lai a a chuanhnuai dinhmun changtu, kuthnathawktute kha an ni. A fawng lam changtu, thil dehchhuahna leh hnathawhna hmun neitu te chuan an hnathawk te chu an riltamna leh an tuihalna hre ran a an tha leh zung leh theihna zawng zawng te chhawr fu a, hlawkna an siam dan kalphung chu huatthlala a ti em em a. Kuthnathawktu te chu an pu te chuan an hlawkna atan man tlawm tak takin rim takin an chhawr a, an theih tawpin an thawhtir a. Hetih lai hian an hah man te chu an phu tawk kuthnathawktute chuan an chang lo mai ni lovin a tlem thei ang pek an ni thin a ni.
Heti hian sawi dawn chhin teh ang. Kuthnathawktu chuan a tha hmangin ni khatah cheng 1000 man hu a thawk a, hetih lai hian a pu in hlawh a pek chu cheng 200 chauh a ni a cheng 800 hlawkna chu a pu hnenah a kal hmak hmak a ni. Marx chuan he hlawkna leh tha hlep a pu in a ei hi 'surplus value' tiin a sawi.
Hnathawk chhawrtu hian a duh ber chu sum leh pai hlawkna, a hnathawktu atanga chan a nih ber thin avangin a hnathawk chhawr chuan him taka hna a thawhna tur te, mihring a nih ve thonaah a chawlhhahdamna hun a mamawh te, hnathawhna hmun hrisel a neihna tur te, dam mawh hritlan a tawh huna sumpai thla veng tur chanvo a neihna tur tinreng te chu ngaihthah a ni a. Chutiang mihring a nih ve na ang a ngaihsak leh pek chu a pu tan chuan a hlawkna tur kiamna a nih avangin chutiang chu hnathawktu chuan a tlem thei ang ber a neih zawkna tur kalphung chu chhawm nun ngat ngat a ni thin.
Hetiang kalphung karah hian a bet zawk leh rawl chhuah tbeilo leh rorelna leh thutlukna siamna a ring rawlh thuk ve zo lo kuthnathawktute chuan an hel nuai ve tlawk tlawk a...Hun a lo kal zel chuan labour union changtlung zawk te neiin activist te pawh inpe leh chhenfakawm tak tak te an lo awm chho ve zel a. Khawvel hmun hrang hrang ah labour movement te pawh lo alh lian zelin chanvo pawh an nei tha ve hret hret a ni.
Tun hun ah hian :
Hun leh ni te lo ral in changkanna te leh khawsak phung inthlak tam tak awm mah se a chung a kan sawi tak te hi kuthnathawktute dinhmunah a la dik thui em em a. Keini Zofa Kristian te, kum 100 chuang lai Kristianna dawng tawh te hian Lal Isua zirtirna hrang hrang te atanga enin he kuthnathawktute ni ah hian a chhawrtu dinhmun atang nilo hnathawktute pheikhawk zawk bunin an dinhmun a indahin kan ngaihtuah nawn a tul hle.
He tih lai hian hnathawktute ni khat hlawh chu tam kan ti em em a, a chhawrtu dinhmun atang chuan a mawh hran love. A thawktu dinhmunah hian han indah ve thung ila kan thlirna te hi a inthlak thei ang em? An hlawh ngawr ngawr kan han chhut a. Sum leh pai hlutna danglam zel te, nupui fanau enkawl ve tho tan zirna senso te, ei leh in leh dam mawh hritlan a thil a harsat dan tur te, dam mawh hritlan tawk palh se Medical Reimbursement pawh nei ve lovin health insurance pawh tha tawk tak an neih loh dan te. Thawh loh hlawh awm ve lova, thawh loh hloh chauh nei an nih dan te tun hrileng boruak ah te hian a chiang zual a ni.Hetih lai hian mamawh a kiam der si lova. A tam thei ang ber a an hlawh kan chhutsak te hi an dinhmunah han indah ila nitin khaihlak lovin thawh tur a awm reng ang em? Awm pawh ni se hriselna in a tlin reng ang em? A chhuak leh lam tur an mamawh te hi han chhut tel ila...Health Insurance Cover tha zawk te thleng hian an mamawh takzet a ni.
Heti tak a lehkhathiam tan pawh thil a harsat chhoh a demand aia supply a hnianghnar chhoh mekna karah hian sorkar hna kher nilo ti a kan infuih lai hian kuthnathawk te hlawh chu a hrek zawng mawlh a hma la turin kan la hmanhlel mek emaw a tih theih. Kan thalai kuthnathawk a dingkhawchhuak tur tan pawh thil a harsa zo ang a, chutiang nilo thildang thawk a eizawng te nen kar khi chat a tizau in chu chuan a nek bet sawt zawk ang tih pawh ka hlau hlel love. Kan tlawmngai pawl lian tak pakhat pawhin kumpuan ah 'Zirna Uar' a puang a, inkaihhruaina a tihchhuah atang chuan formal education chauh nilo vocational lam thlengin a huam tih a lang a. Mi zawng zawng hi formal education hmang a ei hmu vek tur kan nihloh avangin a pawimawh hle...Kuthnathawka dinkhawchhuahna atan chutiang mi te par chhuah theihna tur kalphung tha zawk ngaihtuah a tul hle mai.
Ngaihdan leh thutlukna kan siam fel hma hian keimahni lo lamah hian vawi khat tal indahin an pheikhawk han bunpui ila. Chumi hunah chuan kan hnathawk chhawr te chung a kan rilru put dan te, kan enkawl dan te hi a danglam ang nge a la ngai reng ang? Mihring ve tho, mi tuemaw pa, mi tuemaw nu emaw mi tuemaw fa duatlai, na thei, hlim thei, lawm thei, damkhawchhuah sual a thawk ve hram hram an ni tih hre reng ila. A chhawrtu thlirna atangin kan hlawkna ber tur ngawr ngawr thlir reng bik lo ila. Pathianni tuk a sande sikul kai thin kan ni si a.
Comments
Post a Comment