Putartea kha...

A hmel han en mai chuan tui nghei rei tawh hmel a pu. A lu chu a bukin a hreu bam a, pa te lam,  zawr deuh tak a ni. A hmuihmul leh khabe hmul tuak bam te chuan enkawlna mumal an dawng lo tih hriat tak hian chhim leh hmar hawiin an thelh fur bawk. Silhfen leh mutbu mumal a nei lova, a ipte chul tak ah chuan chess set hlui bel bul  tak hi a ak a, chess tournament a awm nikhua chuan khel lovin a rawn inlan  thin. Amah ngamtlaktu puitling thenkhat chuan ‘Putarte’ tiin an ko mai thin.

Chessboard a han kaiparh a, a sa ( chess piece) te a hmaah an han ding thap a. A Chess Lalram a han din chuan a riltam leh phurrit a bo a, mutbu lum leh silhfen man to a mamawh lova,  hringnun tuizangkhauh tak chuan a chim phak tawh hek lo. Zero kha hero a nihna khawvel chu a bikna hmun ropui a chang thin.

Putartea game a danglam…

Naupang ho chuan puitling game khel kha kan en fo thin a. Putartea game khan ka mit a la in thil tamtak min ngaihtuah zui tir fo thin. Tehfung  tlanglawn ah chuan sa ( chess piece) te chuan hlutna sang leh hniam te, thiltihtheihna sang leh hniam te an nei theuh hlawm a. Game tamtak kha hetiang  tehfung hian thui takin a kaihruai a. Sa ( piece) a tawp a nei huai zawk khan chak kha thui takin a hril thin. Chutiang dinhmun chang tur chuan a kheltu rilru thui tak a kaihruai thin.

Putartea game erawh kha chu a dang hlak a ni. A Chess Lalram a sa ( chess piece) te hlutna kha tehfung zidingin hlutna a pek ah khan a dah lian ve vak lova, rin kil li tin a an dinna theuh ah chan tha  zawk a channa tur a nih chuan sa hlu zawk a ngaih khan sa hlu lo zawk a ngaih te kha a thleng ( sacrifice ) a Chutiang chuan a Chess Lalram a hmun tha lai te luah thei tur khan a dinhmun a sawhnghet thin.  Tehfung ziding hmang a hlutna siam kha a mausam thin. Thleng theih tur a hlutna aiin hman theih hlutna kha tehfung lian zawkah a dah a. A khingpui te sa awm dan leh chet lak dan atangin a en bawk thin. Russian coach hnuaiah training a paltlang tawh niin an sawi te kha a dik chek ang. Chess theory te kha a khingpui zingah chuan a thiam pawl tak a ni ngei ang.

Putartea tan mi naran an awm lo.

Sa te ( pawn) te hi sa pui ( officer ) te nen khaikhinin ngaihhlut an hlawh tawk lo em em a. Tehfung ziding khan mi a hneh em vang pawh a ni ang. Putartea erawh kha chuan sa te ( pawn) te thiltihtheihna kha a hrechiang a, an awmna tur diktak ah tangkai  taka an awm a, a hma lam pan a awmze neia dawm chhoh an nih a, sapui ten an thlawp that bawk chuan A Lalram tungdingtu ropui tak an ni thei tih kha a hrechiang em em a. Rin sarihna a sa te ding ( Pawn in the seventh rank) thiltihtheihna te, lehlam sa dinna a zir a sa te pakhat dinna in chak leh chakloh hril thei khawp a hlu a nihna te kha a hrechiang a. Chu vang chuan strategy mumal nei turin ‘position’ kha a chuh a, hlutna tehfung ziding kha daidarin A Chess Lalram a mitin te hlutna diktak chu a phawrhchhuak a, hlado a chhampui thin. 

Kum zabi 18 chho ah François-André Philidor ten Chess Game an lo zirchianna te leh hemi hma lam a Greco te lo bihchianna te kha a takin a rawn hmang chhuak thei tlat a ni.

Putartea a chak lo…

Hun leh ni a ral a, amah mikhual thin tu te kiangah chuan a khawsak reng theihloh hun a lo thleng a. Chhunglam leh pawn lam indona Putartea tan a thleng ta. Chess Lalram ah chuan a theihna leh thiamna te, tehfung ziding do a a tehfung hmang a hlutna te a siamna hmunah chuan a changtupa niin hlado chham mah se khawvel lalram nunrawng tak, sum leh pai tehfung hmang a hlutna leh theihna te teh a nihna ram ah chuan a baihvai a, a chhuanchham ta. Pawn lam khawvel kalphung, tehfung ziding hmang a lei leh hralh hmang a hlutna siamna khawvel, sum leh pai a thleng theih tur theih leh neih neilo te chu mi chuangtlai ang mai a hnawl ( alienated) an nihna, nun chuan sum nihphung hril lova sum zawk chuan hringnun nihphung a hril zawkna, ‘market society’ ah chuan putartea tan damkhawchhuahna a awm lova, a Chess Lalram a sipai huaisen te pawh chuan an chhan zo ta lo. A tawpah chuan thir khaidiat a hlin niin rip ah khung  a ni ta.

Chak lo mah se a tlawm lo…

Jail run thim ah pawh chuan rawl a chhuah ve theihna, thiamthil a neih ve na, mi tuemaw ni a mi pakhat a nih ve na hmang chuan hlutna awmze dik chu a hril a, tehfung ziding avanga  tling lo leh tlin lo ni a hnawl te tan chuan thutak chu hril turin a Chess Lalram chu a din zel thin. Move khat ( pen khat) an zawh dikloh avang chuan hlutna neilo mihring an ni lova, chu Chess game ah chuan a kil a sa te pakhat ( pawn) ve mai ni ah inngai mah se hnehna hlado chham tur a midang tan a mi tangkai an nihzia chu a zirtir thin. A dinhmun ang a ding, tehfung ziding hmang a tling zo lo mi tamtak tan a Chess Lalram hmang chuan thutak a hril thin. Chutiang a hun a hman lai chuan Chatuan Lalram a chawl turin a Chess Lalram chu a lo chhuahsan ta.

Ka rawn zawng zel che…

Mipa naupang, Putartea chess game khel lai en a thil tam tak ngaihtuaha, suangtuahna khawvel  a kawm thin hian khawl lian leh ropui tak tak ri vung vung te leh mi tangka inchhek ri ruih ruih thawm te leh concrete building chhawng ding khep khup karah hian  Putartea  kha a la zawng fo thin. Putartea Game ah khan hringnun thil in hrual fip thuk tak a inzep a. Kha chessboard a sa hrang hrang inremkhawm hmanga a thusawi kha tam tak chu rem khawm thei tawh mah ila, chumi aia tam chu remkhawm theihloh ka la nei a. Putartea kha ka la zawng zel a ni.

Wealth is not the good we are seeking and is merely useful for the sake of something else.” - Aristotle

Comments

Popular posts from this blog

NULA NARAN

Kha tlangval vanduai kha

HUN, PAWISA, HLUTNA LEH DUHTHLANNA