An sawi Lilzo (Lilzo is Bae)

KHUHHAWNNA:

Amah finthuril lama pa challang Friedrich Nietzsche kamchhuak, 

“Chutia lam mek te chu rimawi thawm hre ve lo te chuan mi a niin an ngai a” 

tih hi kan thu khuhkhawnna ni se.


Einstein khan " Sangha theihna hi thingkung lawn hmanga i tehsak chuan mi tlaw, laktlakna neilo niin a inngai kumkhua ang" a lo ti a... 


THUHMA:

Chengrang leh laipuiin rawl an chhuah un un laia a Vietnam indo a in nghirngho reng reng nun ning, rawl chhuah zo si lo te   tan Bob Dylan ( Nobel laureate (2016) ngat ) an  ‘Blowing in the Wind’ hmanga mipui a sawi chet dan te, White Lion hla ‘When the Children cry’ hla hmanga Cold War tawp lam boruaka remna leh muanna leh khawvel politic inlumlet tha zawk beiseina hla hmanga mipui an awihna mawlh mai te kha. Heng mi te hi kan sawi tur nen hian khaikhin chiam ka tumlo a Popular culture ( rimawi huang chauh pawh hi ) in a kan nun a nghawng a neih dan tarlan theih zinga pahnih khat chauh an ni. Kan nu leh pa te hun chho atanga keini hun thlengin rimawi chi hrang hrang te, mass media hrang hrang thang chho leh inthlakthleng chho in kan nun leh khawsak dan phunga hmun thuk tak an chan dan hi hmuh hmaih theih a ni lo ang. Hei hi hmanrua a ni a engtiangin nge kan hman a kan dawnsawn tih zawk erawh hi thil pawimawh chu a ni awm e


AN SAWI LILZO CHU :

Thenkhatin fiamthu thawh chei takin an chei  a(“ Fiamthu thawhtuin thutak an sawi a politician in fiamthu an thawh” tih te pawh kha min ngaihtuahchhuahtir e. Stand-up comedian Russell Peters rilruah a lo lan ve ngawt pek chu. A ni pui roh hi DJ ve fo thin, ‘Hip-Hop junkie’  inti ve ngat kha a nia), thenkhatin a hla te hi ‘literary value’ nei ‘aesthetic value’ hlu tak nei niin an ruat a, thenkhat boruak lengvak atanga lo ralkhat tuipui leh ngaihven te, lo ralkhat helh ve em em ngawt te an awm nawk bawk. Engpawh ni se thil mawi chu a thlirtu mitah a awm an ti miau si alawm le.


“A duhawmna leh a chetziain ka thinlung a luah

Hawrawp puitlinga koh ngam lovin Duati tiin a hmingah ka phuah

A kimtlang mawi tak chu thiamlo takin thu in ka phuah

Tlangva zaqwng zawngten lenluh an chakna a inluah”

Heti taka a hmeichhe duhzawng dah chungnung thiam a nih vang hi nge maw ni tehreng ni, Shakespeare Sonnet 103,


“ I mawina leh duhawmna te hi 

keia lo sawi ve loh hian a fiah zawk awm e

Ka puanchhuah thiamlohna leh theihna theuneu tak te hian an lantir zo love

Darthlalangah han inenla, I chungchang ka ziah ve theuneu tak hi

 I duhawmna leh mawina te hian a a chungtlak awm mange”,

tih te hi rilruah a lo lang zut zut a. 


“A tak ram thleng turin enge ka tan tih bak

Ka thlen tir loving thenkhatin an nupui te an mak

A thalo zahpah neilo a run ah zu an lak” 


He’ng hla tlar te hian a ‘Duati’ nena inlaichinna neih a duh dan a tarlang awm e.

“Ka chhungte nghahhlelh kan chhungkua a I lo haw” tih te hi kan hmu nawk bawk.Nula leh tlangval kara inhmangaihna a puanchhuah dan hian thiangzau taka khawsak  leh dahlau taka inngaihzawnna lam nilo a inneih a chhungkaw dinpui tur ngei atana a thlang thin te, chu chu Pathian hnena a dil thinna thu te a lang hi ngaihhlut chi tak a ni awm e. 

Kohhran pal nek lo zawng  a “Hmangaihna’ a puanchhuah danah hian amah mi hrang Vankhama hla ‘Hmangaihna’ a thuhriltu in biakbuka thu a hril a hmangaihna thu a hril laia a rilru a lo lang  nula leh tlangval inhmangaihna pawh chutianga fim leh thuk ah ngaia ama hmangaihna ngei pawh chutiang ni a a ngaihna te nen pawh khan a ngaihtuah chhunzawm zel theih awm e.

Mi lungleng leh mi luangliam, a tawnhriat, a hringnun hmangaihna tawlailir in a rah chin ram hla a chantir zel thei, Lilzo nilo Lalzova (fam) te pawh kha ngaihtuahna ah an lo lang bawk a. Compounder fanu a ngaihzawn tum a an pemsan tur lungleng lutuk a leng haw in hmangaihna hla lungrun tak a han phuahchhuak mai te kha aw. Inanna tak chu an nei. Amah Lilzo an “A inngaihtlawmna hi alawm an dahsan” a tih ang deuhin an duhzawng te laka an tlawm hnap mai hi an inanna pakhat chu a ni reng a ni.


 “ Ka tih thin te ka tih a rem tawhlo” tih hla ang maia a thil thalo chin te a bansanna chhan a ‘Duati’ nen a chhungkaw din a hmalam pan a, a chin tha lo bansan a duhna pawh heti hian kan hmu..


“Chhungkaw din turin ka bansan tawh ka tih thin ruihhlo

Run hmun kan lendun theihnan chung Pathian ka dil fo” 

“Kawng daisual a awl dawn ngei

A awm tawh dawn si lova ka khawnnvar”


Mizo novel hmasa ziaktu Biakliana kutchhuak ‘Lali’ leh ‘Hawilopari’ te ngaihtuahna ah an lo vak lut zut zut a. Kan sawi tawh angin hmeichhe dinhmun dahpawimawhna, an theihna leh an mawina lai phochhuak zawnga thawnthu kan neih, a tha zawnga mipa te tidanglam thei, ‘Changtunu’ tak maia hmeichhe dinhmun an pholanna kawngah hian inanna tak pawh an nei awm e.

“Kawng daisual a awl dawn ngei

A awm tawh dawn si lova ka khawnnvar”


Nula leh tlangval inkarah hian  chhungkaw dinhmun leh a tikhawlo zawnga chhungte an lo tlakzeh thinna  hian kan pipu te hun atanga vawiin thlengin harsatna a thlen fo thin. Chu thawnthu lungchhiatthlak, dinhmun inthlauh avang leh hmeichhe chhungte avanga inthenna leh a nula hmangaih em em in ama nunna hial a lakna thawnthu lungchhiatthlak tak hian nak a zen zak thei mai!


“An fanu pasal atan an duhlo mi rethei fa 

An remruatna chu ka pawmdam thei dawnlo sa

Hmangaihna tang thentir tum avangin chhungkua ah lusunna a thleng fo

Ro sum leh hmangaihna an indo”


Ngaihtuahna ah chuan hnamchawm tlangval ngaizawngtu, Sailo lal Lalsavunga fanu, nula khawngaihthlak Laltheri, a chhungten a ngaihzawng an  duhloh avanga an tihhlumsak tak te kha rilru ah a lo lang uar uar mai. Sailo sutpui sawinghingtu tia an sawi phah hialna  inhmangaihna thawnthu lungchhiatthlak tak nen khan he hla hian engemaw kawng taka inlaichinna an nei.


“In ni lo zawk em ni a chhung leh khat

In ka atanga chhuakah a mawilo then rawh vat

In lainat lovemni inngai si in kan inhlat

Zinkawng bumboh tak min paltir a va han buaithlak tak

Khawngaih takin paihbo ula in rilru sak”

ti a  ngenngawl taka a auh lawm lawm na rawl pawh chuan tukhum chhah chhawnsan mai bak chan a nei si lo. An fanu nunna hlu tak chu kutthlak si lo hian an laksak a, Hmangaih em em nia an chhal an fanu duatlai chunga an thiltih dan chu hmangaihna dik a ni ang em le? An fanu duhlai anni ai mah a duh ngawih ngawihtu chuan


“Kan intawk dawn nia aw pialralah” a  tih  a lo ngaih phah ta a ni.

Ni e, nu leh pa tamtak chuan kan fa te kumkhaw kawppui atan chuan in chhawng sang leh pindan lum nuam te, lirthei tle mawi leh thutna dup nuam nei te hi an awhpui fo thin. Chu chu an fate thlirna a ni ve thin si lo.

Chutiang ngaihtuahna pu tu nu leh pa tan chuan


“Hnungchhawn puiah min tiam rawh duhamna khawvel hi zawng…” 

ti a an fanu te ngentute chu tlangval thlanawm tak an ni lo ve bawk a ni ang…Amaherawh chu mi tlemte, ‘duhamna khawvel’ hnungchhawnpui tura ‘tiam tlat e’ tihpui tu hi an awm vet lat zu nia !

Amah Jyoti Basu, Communist pachal, West Bengal Chief Minister hlun, mipuite ngainat rawn khan  duhamna khawvel hnungchhawn pui tura ‘tiam tlat’ puitu a hmu tlat. A pa in hmun leh lo ram tha tak pawh chu thlahlel lovin darthlalang a hung pindan vawt nuam ser ser a an zawrh, pawisa an tih a lei chi lam te hi an ‘HLUTNA’ hrilhfiahbu a a awmze inpek dan a ni ve lo a ni maithei. Dr Jeckyl & Mr Hyde, ziaktu Treasure Island ziaktu ni bawk RL Stevenson pawh khan Westminster Abbey a a zalh nih ai chuan thliarkar ram pa lailenga a lu nghah a thlang zawk mauh mai nia! 


Hlimna te lungawina te leh thildang tamtak  hi sum leh paia lei tur ni se siamtu rorel dan hi a rualkhai awmlo mang e…Chutiang nilo a themthiam taka siamtu siam dan ril leh thuk thilmak sawi hleitheih loh hi aw! Hei ngei hi a ni ang Michael Sandel pawhin ‘What money can’t buy’ tih chu Harvard Zirlai rual zingah lecture a pek hial reng ni!

Hei vang pawh hi a ni chek ang amah Lilzo vekin


“Khawvel rohlu hi ka tiam lo che 

Keimah atanga chhuak Hmangaihna, Zahngaihna leh Ngilneihna leh khawngaihna 

Min nghak ngat ngat la ka pe ang che”

A lo tih ni…

Shakespeare bawk khan,

“Poor and content is rich, rich is enough” a lo ti bawk a…



Comments

Popular posts from this blog

Open letter to nangmah

I hna kha i tlin lo a ni tiraw?

HMEICHHE CHUNGA HLEILENNA (DOMESTIC VIOLENCE) LEH DAN : A THEN CHAUH