HMEICHHE CHUNGA HLEILENNA (DOMESTIC VIOLENCE) LEH DAN : A THEN CHAUH

 

Dan hi chi hrang hrang a awm angin hmeichhe chunga hleilenna kaihhnawih pawh hi dan mal chauhin a thunun leh khawih a ni lova. Dan hrang hrang tlawhchhana thubuai awrh theihna leh hmalak theih a ni a. 

Tun tumah chuan Protection of Women from Domestic Violence Act, 2005 ( Domestic Violence Act emaw DV Act tiin awlsam zawnga sawi mai thin) hi kan thlur bik dawn a ni. Nupa emaw chhungkaw inkar nghawng thil a nih vangin a dan hian pawikhawihtu hrem ngawr ngawr ai mahin a tuartu tawrhna sutkian emaw a tuartu in pawi nasa zawk a tawh hma a venhim te, pawikhawihtu laka thununna rang taka lek te a tinzawn avangin chhungkaw kaihhnawih thil chinfelna dan tangkai tak a ni.

Domestic Violence kan tih chuan hmeichhe laka hleilenna chungchang niin hmeichhia tupawhin a chenpui te lak a a tawrh hrang hrang he’ng a hnuaia mi te hi a huam a ni  :

Taksa emaw rilru tihnat, tihbawrhban te, hmeichhe hriselna leh himna tihderthawn te hi a huam vek a, chu mai bakah chutiang a thlen hma hauh pawhin chutiang tih tumna ringawt pawh chu a huam tel bawk a ni. Taksa, rilu leh mipat hmeichhiatna leh sum leh pai lama hmeichhe tihnat emaw tihderthawn tih te in a then hran thliah theih hlawm a ( Sec 3 Protection of Women from Domestic Violence Act, 2005) . A hnuaiah hian a aia chipchiar in domestic violence chungchang chu tarlan a ni :

i) Physical violence : Vuak, ben, seh, pet, hnek, nam, taksa tihnat emaw hliam dang engpawh.

ii) Sexual violence : Tihluihna a mipat hmeichhiatna hmanpui, zahmawh lam thil en luihpui, mipat hmeichhiatna rawngkaia hmeichhe zahawmna tihbawrhban.

iii) Verbal & Emotional Violence : Tihnawmnah, fapa neihloh vanga tihnawmnah, naupang zirna kalpui theilo a siam, hna thawk theilo a siam, hnathawh bansan tura nawrluih, chhuah phalloh,  nunphunga tih dan phung pangngai mi hmuh phalsakloh, pasal neihluihtir, an duhzawng pasal neihtir, tawngka leh thildanga rilru na a insiam.

iv) Economic violence : Amah emaw a fa te inenkawlna tur pek loh te, silh leh fen te ei leh in amah emaw a fa te tan a pek loh te, hnathawh phalsak loh te, a hlawh chhuhsak te,a hlawh hman phalsakloh te, inchhungkhur thil hman ve phalsak loh te, hnathawk lai tihbuai te, in atanga hnawhchhuah te.

Domestic Violence a lo thlen a tanpui theitu che chu :

1. Protection Officer : State sorkarin district tin a tul a tih zat Protection Officer a ruat thei a. Magistrate te ‘domestic violence’ kaihhnawih thubuai thilah lo pui tu an ni a. Domestic Violence a thlenin a tuartu ‘victim’ lo tanpuitu niin a dikna chanvo tinreng kawhhmuh leh a thlawn a ukil a rawih theih dan thlenga lo tanpuitu a ni. (Mizoram ah chuan Police Station hrang hrang ah hian ‘Women Cell’ te din a ni fur tawh a. Domestic Violence chungchanga harsatna tawk tan chuan pan chawt mai chi an ni ang. Anni hian a tul angin an lo pui/ ‘Protection Officer’ an lo kawhhmuh thin a ni)

Complaint lo dawngin danin thuneihna a pek angin a chhui chiang a, ‘report’ a ziak thin.

A report chu police hnenah a thawn leh thin. Magistrate hnenah a tul ang leh a tuartu ‘victim’ in a duh dan a zirin venhimna ‘protection order’ a dilsak thei a, Harsatna tawktu ‘victim’ in hliam a tawrh te endik turin medical exam a tihtir thei a, medical report chu police leh Magistrate hnenah a thawn leh thin.

2. Magistrate : A tuartu (victim) emaw, Protection officer emaw, a tuartu aiawh tupawhin Magistrate hnenah tanpuina kawng hrang hrang te hi an dil thei a ni.

i) Pawikhawihtu lak atangin zangnadawmna ( compensation).

ii) Magistrate chuan dilna a dawn atanga ni 3 chhungin ( dan naranin)a ngaihtuah tan tur a ni.

iii) Magistrate chuan dilna te hi ni 60 chhungin chinfel a tum hman tur a ni.

Domestic Violence tuartu humhimna leh a chanvo hrang hrang te :

Protection Order (Sec 18) : Magistrate in lehlam lehlam a ngaihthlak hnuah pawikhawihtu chu a pawikhawih te sim tur leh a thil chin thalo te ti tawhlo turin khapna thupek a pe thei.

Residence Orders (sec 19): A tuartu ( victim) lak atanga inthiarfihlim tura hriattir te, pawikhawihtu leh a tuartu ( victim) te chu tha taka an chen dun theihna tur leh a tuartu ( victim) in an inchhungkhur a a chanvo neih ang te tibuai lo tura thupek te. Magistrate hian pawikhawihtu lakah hian intiamkamna ( bond) a neihtir thei bawk.

Magistrate hian police hnenah venhimna emaw a thupek kengkawh turin a ruat thei bawk.

Monetary Relief ( Sec 20)  : Sum hloh te, hliam inenkawlna senso te, bungraw chan te etc

Custody order ( Sec 21) : Magistrate hnenah humhimna emaw tanpuina dil laia naupang lo enkawl tu tur dil lailawkna.

Compensation Order ( Sec 22) : Domestic Violence chi hrang hrang tawrh avanga zangnadawmna

He dan in chanvo a pek te bakah hian Criminal Court emaw Civil Court ah pawikhawihtu lakah hian dan anga hmalak theih a ni ( Sec 26 ).

(Hmeichhe chunga hleilenna hi a tuartu thenkhat, anmahni tak phei chu ka hriat hauh loh phone a min rawn be tawk  te, a then chu hmaichhana kan hmuh leh buaipui thenkhat atanga an harsatna leh zawhna te ka ngaihtuah letin a tuartu leh tawngtu dinhmun atang chuan a hre zawk te tan a ho te pawh hi a hre lo leh sepui ruah do tlawk tlawk te tan thil khirhkhan tak a nih thin avangin engemaw kawng tal a tangkai mial a nih beiseiin powerpoint presentation atan hman deuh tawh a ka siam bang hi ka her rem a. Tunlaia  a nawlpui hawi lam a nilo na a, helamah hian induhkhawp lo ru takin tuemaw tan a a tangkai mial beiseiin ka han vawm bei ngawt mai e.)

(Tunhma deuh a ka ziah, facebook a ka post chu blog ah ka suanlut a. Induhkhawp lo tak chungin a thupui  angin ' a then chauh' tak tak tun tumah hian kan han tarlang a ni. Mahni chung a thleng lo pawh kan chhehvelah mi tamtakin an tawrh avangin pawi nasa zawk thlen hmain ngaihsak a bengvar a ngaihven a tul fo awm e.)

Comments

Popular posts from this blog

Open letter to nangmah

I hna kha i tlin lo a ni tiraw?